معاهده ۲۰ ساله، نقطه عطف روابط تهران - مسکو

به گزارش پایگاه خبری ساتکاب به نقل از ایرنا، معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در مسکو در تاریخ بیست و دوم اسفند ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی برابر با دوازدهم مارس ۲۰۰۱ میلادی در دوره رئیس جمهوری وقت و در جریان سفر وی به روسیه امضا شد.

وزارت امورخارجه روسیه همزمان با بیستمین سال انعقاد معاهده موسوم به اساس روابط ایران و روسیه با صدور بیانیه‌ای این قرارداد را نقطه عطف تاریخی در روابط دو کشور برشمرد و اعلام کرد که مسکو و تهران در سالگرد امضا معاهده همکاری دو کشور دستاوردهای بزرگی در عرصه های مختلف بدست آورده اند.

در این بیانیه آمده است ۱۲ مارس روزی است که قرارداد اساس همکاری‌های جامع ایران و روسیه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، فناوری و دفاعی بیست ساله می‌شود.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه خود به همین مناسبت نوشت: بیستمین سالگرد «معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» مصادف با تبادل پیام رهبران جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه شده است.
 
تهران در بیانیه خودگفته است جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون روسیه به عنوان کشور همسایه قدرتمند و دوست خود بر پایه «همکاری و احترام متقابل» می نگرد و علاقه مند به گسترش بیش از پیش روابط خود با این کشور در همه زمینه ها است.

کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران هم می گوید: بیستمین سالگرد معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین ایران و روسیه یادآور ضرورت تحکیم مودت بین دو کشور همسایه و دوستی دو ملت و تاکیدی بر اصول بنیادین روابط دو کشور از جمله تعمیق روابط دوجانبه است.

تحلیلگران مسائل بین المللی روابط دو کشور ایران و روسیه را راهبردی می دانند و برهمین اساس معتقدند با توجه به سرعت فرایندهای منطقه ای و بین المللی  گفت وگو های مستمر میان ایران و روسیه هر روز بیشتر می شود. دو کشور روابط حسنه و بسیار گسترده ای دارند بطوریکه سرگئی لاوروف وزیرخارجه روسیه بارها گفته است روابط ایران و روسیه به صورت تصاعدی در حال رشد است.

آیا عمر معاهده تمام شده است؟  
کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه  اعلام کرد: این معاهده به طور خودکار برای هر پنج سال تمدید می شود و همزمان براساس ظرفیت های جدید دو کشور در حال بروزرسانی برای تصویب بین دو طرف است.

جلالی در گفت و گو با ایرنا خاطر نشان کرد: معاهده  «اساس روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه» ۲۰ سال پیش در چنین روزی به تصویب دو طرف رسید و  مقرر شده بود که پس از پایان مهلت ۲۰ ساله، اگر دو کشور ایران و روسیه، یکسال قبل از خاتمه دوره معاهده به طرف مقابل ملاحظه و نکته ای را اعلام نکردند به شکل خودکار برای پنج سال قابل تمدید هست و هر پنچ سال به همین نحو می تواند تمدید شود.
 

 سفیر جمهوری اسلامی ایران گفت: مقامات عالی رتبه دو کشور با نظرداشت افق همکاریهای آینده، توافق خود برای به روز نمودن و تمدید این معاهده اعلام کرده اند و هر دو طرف برای انعقاد قرارداد بلندمدت همکاری های مشترک و همه جانبه ایران و روسیه عزم جدی دارند.

جلالی ادامه داد: سطح مناسبات و حوزه همکاریهای فعلی ایران و روسیه بسیار فراتر از دهه‌های گذشته است، ضمن اینکه همکاری های طرفین عمیق تر و معنادار تر شده و ظرفیت های زیادی در روابط دو کشور وجود دارد که باید در قالب برنامه جامع همکاریها به آنها پرداخته شود.
 

پیش نویس عهدنامه جدید در حال نهایی شدن 

سفیر ایران گفت: بر این اساس در گفت و گوهایی که محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران  و سرگئی لاوروف همتای روسی وی داشتند قرار شد پیش نویس این معاهده تهیه شود.  
 
جلالی با بیان اینکه روسیه  تهیه این پیش نویس را بر عهده ایران قرار داده است، گفت:  پیش نویس تهیه شده سپس به طرف روس ارائه می شود تا ملاحظات خود ر ا اعلام و  برای تصویب در مجلس های دو کشور نهایی سازی شود.

جلالی گفت: ماههاست که کارگروهی در سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه برای تهیه این پیش نویس مشخص کردیم و تاکنون تلاش ها و بررسی های  زیادی انجام شده است تا پیش نویس معاهده بین ایران و روسیه با شرایط روز و ظرفیت زمانی بیشتر تهیه شود.

وی تصریح کرد: پیش نویس این معاهده که بزودی تهیه و جمع بندی خواهد می شود بعد از تایید مسوولان متولی کشور و  ارائه نقطه نظرات انها برای آغاز مذاکرات بین دو کشور در این مورد عرضه می شود.

این مقام دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران گفت: البته معاهده فعلی هم بر اساس موافقت دو طرف تمدید شده است و عملا در حال حاضر هم معاهده بین دو کشور وجود دارد و در کنار آن فرصت داریم که این معاهده را به روز رسانی و بعد از تصویب در مجلس ایران و پارلمان روسیه معاهده  قبلی کن لم یکن تلقی خواهد شد.  

وزیران خارجه دو کشور در باره این معاهده و شرایط تمدید آن چه می گویند؟

، سرگئی لاوروف در این باره می گوید: ما با طرف ایرانی به نتیجه رسیدیم که  ۲۰ سال از زمان عقد این قرارداد مدت زیادی است و در این مدت ما شاهد تحولات گسترده ای در عرصه جهانی و همچنین تهدیدها و چالش های در برابر بشر ازجمله تروریسم،  تغیییرات آب و هوا و انتشار ویروس ها بودیم بنابراین قرار شد به فکر تدوین و ارائه سند جدیدی باشیم که موضوعات جدیدی را در آن قید بکنیم. .  

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم اعلام کرد: این معاهده به صورت اتوماتیک برای پنج سال تمدید خواهد شد و همچنین تلاش می کنیم توافق جدیدی را به صورت بلندمدت بین دو کشور به امضا برسانیم و به مجالس دو کشور برای تصویب ارایه دهیم.  وی تصریح کرد: تمدید توافق ۲۰ ساله میان ایران و روسیه در دستور کار دستگاه دیپلماسی ایران قرار دارد.
 

به گفته کاظم جلالی سفیر ایران در فدراسیون روسیه سران ایران و روسیه از تمدید معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه قراردادی که ۲۰ سال ازعمر آن می گذرد حمایت کردند توافقی که از نظر صاحبنظران اجرای آن بر روابط دوجانبه و سطح همکاریهای دو کشور با وجود فشارهای آمریکا تاثیر قابل توجهی خواهد گذاشت.

 ایران و روسیه که سالهاست در روابط دوجانبه و مسائل کلیدی بین المللی همکاری های خوبی با هم دارند به گفته مقامات دو طرف در عهدنامه جدید برای همکاری های جدید بر اساس ظرفیت های روز با همان پیمان مجدد منعقد می کنند.

اهمیت همکاری با روسیه برای ایران چیست؟ 

 در همکاری‌های ایران و روسیه عوامل بسیاری دخالت دارند. علاوه بر وضعیت سیاسی، عوامل دیگری از قبیل  ثروت‌های طبیعی عظیم موجود در دو کشور به ویژه نفت و گاز، نیروی انسانی، توانایی‌های نظامی، تاثیرات منطقه‌ای و عوامل بین‌المللی باعث شده تا روابط مسکوـتهران اهمیت ویژه‌ای به خود بگیرد

وزارت خارجه روسیه در این مورد در بیانیه ای نوشت:  سنت دوستی و حسن همجواری بین روسیه و ایران هر سال به نفع مردم دو کشور و نیز ثبات و امنیت منطقه و خارج از آن تحکیم بیشتر می یابد.

 در ادامه این بیانیه آمده است: تهران و مسکو تا سالگرد امضای معاهده همکاری بین دو کشور به مجموعه هایی از دستاوردها در همه حوزه ها دست یافته اند و ظرفیت های استفاده نشده و پتانسیل همکاریهای دو کشور دورنمای خوبی را برای تعمیق و گسترش روابط دو کشور بوجود آورده است.  

درتوصیف اهمیت و جایگاه روابط راهبردی ایران و روسیه، سرگئی لاوروف وزیرخارجه روسیه پیشتر به ایرنا گفت که مسکو عملا با هیچ کشوری بجز ایران چنین شاخص هایی از این همه همکاری را ندارد و متقابلا ظریف همتای ایرانی اش در جمع خبرنگاران روس از مسکو به عنوان دوست دوران سخت نام برد و اضافه کرد ما دوستان دوران سختمان را هیچ وقت از یاد نمی بریم.
 

 «سرگئی مارکوف» رئیس اندیشکده مطالعات سیاسی روسیه و از کارشناسان سیاسی و برجسته دستگاه تصمیم گیری روسیه و معتمد ولادیمیر پوتین می گوید:  مبارزه مردم ایران برای حق حاکمیت و استقلال خود برحق و از حمایت گسترده روسیه برخوردار است.  

وی تصریح کرد: ایران از حمایت کامل روسیه برخوردار است. ما از برجام حمایت کامل می کنیم و مخالف با خروج آمریکا از این توافق بین المللی بودیم که پس از آن به اخلال و کارشکنی در اجرای آن پرداخت.

مارکوف گفت: روسیه همواره در اختلافات میان ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا از تهران و مواضع این کشور حمایت می کند.

وی افزود: ما آماده برای توسعه روابط با ایران در عرصه های مختلف صنعتی و اقتصادی هستیم و از گسترش همکاریها با این کشور استقبال می کنیم.

مارکوف در تشریح روابط ایران و روسیه گفت: مناسبات راهبردی  مسکو و تهران بر همکاری های دوجانبه سودمند استوار شده است و  دو طرف بر نظام چند قطبی جهان تاکید دارند و مخالف یکجانبه گرایی در روابط بین الملل هستند؛ موضوعی که سیاست خارجی آمریکا عکس آن را عمل می کند.

وی با بیان اینکه ایران و روسیه بر ارزش های سنتی تاکید دارند، افزود: در ایران بر پیروی از مذهب شیعه به عنوان مذهب اکثر مردم این کشور تاکید و در روسیه نیز مسیحیت ارتدوکس برتری دارد و از آن پیروی می شود.  

رئیس اندیشکده مطالعات سیاسی روسیه خاطرنشان کرد: روابط ایران و روسیه ریشه های تاریخی دارد و در پنج قرن از زمان آغاز آن فراز و نشیب هایی داشته و امروز دو کشور با احساس نیاز به همکاریها روابط دوجانبه استراتژیک در حوزه های مختلف توسعه می دهند.

مارکوف با بیان اینکه ایران و روسیه برای دفاع از حق حاکمیت خود همکاری می کنند و این محرک مهمی در توسعه روابط دوجانبه است،   اظهار داشت: ما (ایران و روسیه) باید از خود دربرابر زیاده خواهی های آمریکا و اتحادیه اروپا دفاع کنیم.  

وی ادامه داد: مبارزه مردم ایران برای حق حاکمیت خود از حمایت گسترده روسیه برخوردار است.

  معاون سابق دانشگاه اقتصادی پلیخانوف روسیه گفت: ما باید همکاریهای اقتصادی خود را از تحریم های غرب محافظت کنیم. برای کشور سردسیر روسیه، ایران می تواند با داشتن محصولات کشاورزی و میوه های گرمسیری تامین کننده مهمی باشد.

گنادی آودییف رئیس اداره امور بین الملل حزب لیبرال دمکرات روسیه هم به ایرنا گفت: روسیه به توسعه روابط همه جانبه با جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور بزرگ خاورمیانه علاقه مند است .

مشاور ارشد رهبر  حزب لیبرال دمکرات روسیه افزود: روابط دو کشور ریشه تاریخی دارد و با توسعه روز افزون روابط با این پشتوانه بزرگ بر زیربنای خوبی قرار گرفته است.

روسیه نوین و برقراری ارتباطی کاملا دوستانه با ایران

کاظم جلالی سفیر تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، هم اعتقاد دارد روسیه نوین روابطی کاملا دوستانه با ایران برقرار کرده است بطوریکه مقامات عالی کشور در مقابل زیاده خواهی های غرب به طور قاطع از ایران حمایت کرده اند.

 وی گفت روابط در تمام زمینه ها در مدار توسعه قرار گرفته است و با توجه به این روابط بی سابقه لازم است دو طرف از تلاش لازم را برای استفاده بهینه از ظرفیت های اقتصادی داشته باشند و در همین راستا تلاش های از سوی دو کشور در حال انجام است.

وی تصریح کرد : ایران و روسیه به رغم اعمال تحریم های ظالمانه و سخت از سوی آمریکا همکاری های اقتصادی رو به جلویی دارند و تماسها و سفرهای متعدد مقامات دو طرف طی سالهای اخیر در راستای همین مناسبات حسنه است.

جلالی اظهار داشت: روابط ایران و روسیه پس از توافق هسته ایران (برجام) و به دنبال آن همکاری ایران و روسیه در سوریه و همچنین حمایت قاطع روسیه در سازمان های بین المللی از مواضع ایران از اهمیت مضاغفی برخوردار شده است بنابراین فرصت عالی زمینه برای شکوفایی روابط اقتصادی بین دو طرف بخصوص درشرایظ تحریم ها و کرونایی ایجاد کرده است.  

به گفته وی تلاش‌ها در دو سوی دریای خزر برای رفع موانع و مشکلات  اقتصادی در جریان است.

نگاهی به معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه 

‌ماده ۱ - جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به عنوان کشورهای دوست، روابط فی‌مابین را بر پایه برابری حاکمیت، همکاری، اعتماد و احترام ‌متقابل به حق حاکمیت، تمامیت ارضی، استقلال و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر استوار می‌سازند.

‌ماده ۲ - هر یک از طرفین متعهد می‌شوند تا از توسل به زور و تهدید در روابط فی‌مابین پرهیز نموده و اجازه ندهند تا از سرزمین‌شان برای تجاوز و عملیات خرابکاری و تجزیه طلبی علیه طرف دیگر استفاده گردد.

‌ماده ۳ - چنانچه یکی از طرفین مورد تجاوز کشور دیگری قرار بگیرد، طرف دیگر ملزم می‌باشد از هرگونه مساعدت نظامی و یا کمک های دیگر به‌متجاوز که موجبات ادامه تجاوز را فراهم می‌آورد، خودداری نموده و سعی نماید تا اختلافات به وجود آمده براساس منشور سازمان ملل متحد و اصول‌کلی حقوق بین‌الملل حل و فصل گردد.

‌ماده ۴ - طرفین موافقت می‌نمایند که اختلافات احتمالی بین خود را صرفاً از طرق مسالمت‌آمیز حل و فصل نمایند.

‌ماده ۵ - طرفین موافقت نمودند، شرایط مناسب حقوقی، اقتصادی، مالی و تجاری برای فعالیتهای دوجانبه و چند جانبه و نیز سرمایه‌گذاری‌های‌مشترک در کشورهای یکدیگر و کشورهای ثالث ایجاد نمایند. همچنین طرفین اعتقاد دارند که برای دستیابی به اهداف فوق‌الذکر، اعطای حقوق‌کاملهْْ ‌الوداد، فعالیت کمیسیون مشترک دائمی ایران و روسیه، در خصوص همکاریهای اقتصادی، تجاری و همچنین همکاری بین بانکهای دو کشور اهمیت به سزایی دارند.

‌ماده ۶ - طرفین به گسترش مناسبات درازمدت و متقابلاً مفید خود به منظور تحقق طرحهای مشترک در زمینه‌های حمل و نقل، انرژی من‌جمله: ‌استفاده صلح جویانه از انرژی هسته‌ای، احداث نیروگاههای اتمی، صنایع، علوم، فنون، کشاورزی و بهداشت عمومی مساعدت خواهند نمود.

‌ماده ۷ - طرفین با برگزاری مشاوره‌های مستمر به مبادله اطلاعات و تجارب در زمینه‌های اقتصادی، علمی و فناوری به منظور آشنایی هر چه بیشتر و استفاده از ظرفیتها و امکانات دو کشور در این زمینه‌ها می‌پردازند.
‌طرفین حداکثر تسهیلات مناسب برای فعالیت در کشور خود و همچنین تأمین شرایط لازم جهت کار و زندگی تجار و کارشناسان شاغل در پروژه‌های‌مشترک را مهیا می‌سازند.

‌ماده ۸ - طرفین تماسهای گسترده و نزدیک بین مردم دو کشور و همچنین گسترش همکاری بین سازمانهای اجتماعی، بنیادها، سازمانهای مذهبی و تشکلهای اجتماعی جوانان، زنان و غیره را فراهم می‌آورند.
‌هر یک از طرفین متقابلاً اقداماتی را به منظور تسهیل در ارایه روادید برای شهروندان طرف دیگر در چارچوب تماسهای توریستی، اقتصادی، تجاری، ‌علمی، فناوری و فرهنگی به عمل می‌آورند.

‌ماده ۹ - طرفین در گسترش هرچه بیشتر همکاریها در زمینه فرهنگ، علوم، تحصیلات، هنر، جهانگردی، ورزش و سایر زمینه‌های انسان‌دوستانه‌ مساعدت می‌نمایند.
‌در این راستا، تماس های مستقیم بین دانشگاهها، مراکز علمی، فرهنگی و مذهبی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز اسناد و همچنین سازمانهایی که در امور علمی، فرهنگی و هنری فعالیت دارند را تشویق می‌نمایند.
‌دو کشور در زمینه چاپ و انتشارات و مبادله اطلاعات میان ادارات خدمات خبری و اخبار و رسانه‌های گروهی همکاری خواهند نمود.
‌طرفین آموزش زبان فارسی در روسیه و زبان روسی در ایران را مورد تشویق قرار خواهند داد.

‌ماده ۱۰ - به منظور تعیین جهات و جزئیات همکاری طرفین نسبت به انعقاد موافقتنامه‌های جداگانه بین مؤسسات و ارگانهای ذی‌ربط دو کشور در زمینه‌های مختلف و مورد علاقه مبادرت خواهند نمود.

‌ماده ۱۱ - طرفین نسبت به توسعه همه جانبه روابط بین پارلمانها من‌جمله تقویت ارتباط بین گروههای دوستی پارلمانی تلاش خواهند نمود.

‌ماده ۱۲ - طرفین در خصوص گسترش همکاریهای جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تمامی زمینه‌ها در دریای خزر، معاهده بین ایران و جمهوری فدراتیو روسیه سوسیالیستی شوروی مورخ ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ و قرارداد بازرگانی و بحرپیمایی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی ‌سوسیالیستی مورخ ۲۵ مارس ۱۹۴۰ و نامه‌های ضمیمه آنها را مبنای حقوقی ناظر بر فعالیت در دریای خزر می‌دانند.
‌رژیم حقوقی دریای خزر بایستی براساس اتفاق آرا پنج کشور ساحلی تکمیل گردد و طرفین تا تکمیل رژیم حقوقی دریای خزر هیچ مرزی را در این دریا به رسمیت نمی‌شناسند و با توجه به مبانی فوق، همکاری در دریای خزر را از طریق تدوین چارچوب‌های حقوقی لازم در زمینه‌های ماهیگیری وپرورش ماهی، کشتیرانی، تجارت ساحلی، استخراج منابع معدنی و حفظ محیط زیست توسعه می‌دهند.

‌ماده ۱۳ - طرفین با استفاده از امکانات و ظرفیت های یکدیگر در زمینه‌های مختلف من‌جمله حمل و نقل و انرژی، در سطح منطقه همکاری خواهند نمود.

‌ماده ۱۴ - به منظور گسترش و تحکیم روابط دوجانبه و نیز ایجاد و توسعه همکاریهای چندجانبه با مشارکت دیگر کشورهای منطقه، طرفین علاوه بررایزنی‌های منظم من‌جمله مشورتهای سطح بالا، مذاکرات و اقدامات لازم را پیرامون تقویت، ثبات، تضمین امنیت و ارتقاء سطح همکاریها در منطقه‌ انجام خواهند داد.
‌در صورت بروز شرایطی که صلح و امنیت بین‌المللی را مختل سازد یا موجبات تهدید آن و تشنج بین‌المللی را به وجود آورد، طرفین بلافاصله به‌مشاوره با یکدیگر به منظور اتخاذ اقداماتی که بتواند این شرایط را برطرف نماید، خواهند پرداخت.

‌ماده ۱۵ - طرفین در مورد ارتقاء نقش و کارآئی سازمان ملل متحد به عنوان ابزار همه‌جانبه حمایت از صلح و امنیت بین‌المللی و یافتن راه حل های‌کارآمد پیرامون مسائل مهم بین‌المللی تلاش خواهند نمود.
‌دو کشور همکاریهای خود را در چارچوب سازمان ملل متحد و سایر سازمانها و مجامع بین‌المللی تعمیق خواهند بخشید.

‌ماده ۱۶ - طرفین در خصوص پیشبرد فرآیند خلع سلاح، کاهش و در نهایت حذف انواع سلاحهای کشتار دسته‌جمعی تشریک مساعی می‌نمایند. در این راستا، دو کشور رایزنیهای منظمی را به منظور هماهنگی تلاشها در زمینه امنیت بین‌المللی، عدم گسترش و کنترل صادرات انجام داده و خواهند داد.

‌ماده ۱۷ - طرفین در زمینه محیط زیست از طریق مبادله تجارب در استفاده صحیح از منابع طبیعی، تعمیم تکنولوژی‌های مناسب از لحاظ زیست‌محیطی و انجام اقدامات مربوط به حفظ و احیاء محیط زیست همکاری می‌نمایند.
‌طرفین به یکدیگر در حد امکان برای پیشگیری از بلایای طبیعی و برطرف کردن آثار آن مساعدت می‌ورزند و در جهت تهیه استراتژیهای بین‌المللی در زمینه حفظ محیط زیست تلاش خواهند نمود.

‌ماده ۱۸ - طرفین به صورت دوجانبه و نیز سطح بین‌المللی در راستای ریشه‌کن نمودن تروریسم بین‌المللی و مبارزه با گروگانگیری، جنایت، حمل ونقل غیرقانونی مواد مخدر، قاچاق اسلحه و میراثهای فرهنگی و تاریخی و سایر اشیاء گرانبها همکاری می‌نمایند.

‌ماده ۱۹ - طرفین تأکید می‌نمایند که در مقابل تمام اشکال نژادپرستی و تبعیض نژادی مبارزه نمایند.
‌دو کشور اهمیت زیادی به تفاهم بین اقوام و ادیان قائل بوده و برای تقویت آن و همچنین تأمین حقوق آنها تلاش خواهند نمود.

‌ماده ۲۰ - این معاهده به تعهدات و حقوق طرفین که ناشی از قراردادها و موافقتنامه‌های دوجانبه یا چند جانبه بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون ‌روسیه با یکدیگر و یا بین آنها با سایر کشورها می‌باشد، لطمه‌ای وارد نمی‌سازد.

‌ماده ۲۱ - معاهده حاضر پس از تصویب مجالس دو کشور و طی مراحل قانونی مربوطه و از تاریخ تبادل اسناد تصویب شده دارای اعتبار می‌باشد.