رشدی شتابان ایران در نوآوری و توسعه دانش بنیانها

به گزارش پایگاه خبری ساتکاب به نقل از معاونت علمی و فناوری، بررسی وضعیت علم، فناوری و نوآوری در ایران در آخرین گزارش علم یونسکو سال ۲۰۲۱ که خرداد ماه ۱۴۰۰ توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) منتشر شده است نشان می‌دهد، کشورمان در زمینه شکل‌گیری شرکت‌های دانش بنیان و خلاق، تحقیق و توسعه و ایجاد پهنه‎‌های نوآوری رشدی شتابان را تجربه کرده است.

در این گزارش تاکید شده است که توسعه شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری در ۵ سال اخیر منجر به افزایش سریع استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان شده است. افزایش صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در دوران تحریم و همچنین تمرکز و تشویق آنها به رفع نیازها در زمینه تولید محصولات و ارائه خدمات دانش‌بنیان در داخل کشور نمونه‌هایی از این رشد شتابان است.

همچنین این گزارش به اصلاحات و قانون‌گذاری‌های مختلفی که با هدف رفع موانع رقابت در بازار ایران تدوین شده هم گریزی زده و این کار را قدمی اثرگذار در تامین نوآوری و بهبود قابل ملاحظه وضعیت علم و فناوری در کشور دانسته است.

همچنین این گزارش اعلام می کند طی پنج سال گذشته نوآوری در ایران توسعه سریعی داشته است و تا پایان سال گذشته، ۴۹ شتابدهنده و ۱۱۳ مرکز نوآوری با مشارکت بخش خصوصی به استارت اپ‌ها خدمات پرداخت کرده اند.

تولید داخلی ۹۵ درصد داروهای مصرفی

پیشرفت‌ها و توانمندی بالای فناوری زیستی و دارویی ایران هم در این گزارش مورد تاکید قرار دارد. اینکه ۹۵ درصد داروهای مصرفی و دو سوم ماده موثره داروها به صورت داخلی تولید شده‌اند. هم‌چنین صادرات داروهای زیستی ایرانی به بازار اروپا به خصوص کشور آلمان یکی از نقاط قوت توسعه ایران در این زمینه است.

گزارش علمی یونسکو سال ۲۰۲۱ تاکید دارد که تلاش‌ها برای ارتقاء نوآوری در بخش فناوری زیستی از طریق راه‌اندازی شتاب‌دهنده تخصصی نیز یکی از نمادهای توسعه در ایران است. افزایش تعداد شرکت‌های دانش بنیان و خلاق بخش فناوری زیستی و نانو و رشد فروش و صادرات آن‌ها نمونه‌ای از توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری در فناوری‌های پیشرفته در ایران محسوب می‌شود.

حمایت‌های معاونت علمی برای تولید تجهیزات مقابله با کرونا

یکی دیگر از موضوعات مهم این گزارش، «نقش شرکت های دانش بنیان و فناور در دوران کرونا» است. در این گزارش بر حمایت های معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی برای تولید تجهیزات پیشرفته و لوازم پیشگیری، تشخیص و درمان کرونا در زمانی کوتاه پس آغاز همه‌گیری در کشور تاکید و به عنوان تجربه‌ای مثبت و موثر معرفی شده است.

رشد سریع رتبه کشور در شاخص جهانی نوآوری

گزارش علمی یونسکو، به رشد سریع رتبه کشور در شاخص جهانی نوآوری که منعکس کننده وضعیت کلی نوآوری شامل ورودی‌ها و خروجی‌های نوآوری است، هم اشاره کرده است. در این تحقیق آمده که این شاخص در ایران از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ با بهبود مستمر از رتبه ۱۰۶ به ۶۱ رسیده است یعنی رشد ۴۵ پله‌ای ایران در این شاخص. در این بازه زمانی افزایش تعداد پتنت‌های ثبت شده ایرانیان در دفتر ملی مالکیت فکری و نیز مراجع معتبر بین‌المللی استمرار داشته است.

افزایش اشتغال ایرانیان خارج از کشور در استارتاپ‌ها

برنامه بازگشت ایرانیان متخصص خارج از کشور که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اجرا درآمده هم در این پژوهش بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. برنامه‌ای که منجر به اشتغال تعداد زیادی از ایرانیان مقیم خارج در استارت اپ‌ها (۳۵۴ نفر در سال ۱۳۹۷) و تاسیس استارت آپ (۱۰۰ استارت آپ با بیش از ۳ هزار نفر پرسنل در سال ۱۳۹۷) شده است.

اتخاذ رویکرد توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور با حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و خلاق و استارت‌آپ‌ها در فناوری‌های پیشرفته با محوریت معاونت علمی و فناوری، از جمله سیاست‌های کلیدی توسعه علم، فناوری و نوآوری ایران در سال‌های اخیر است.

اشتغالزایی در کارخانه‌های نوآوری و پارک‌های فناوری

در بخش دیگری از این گزارش، به نسل های مختلف توسعه پهنه‌های نوآوری اشاره شده است. پارک فناوری پردیس، کارخانه‌های نوآوری در پیاده‌سازی موفق این رویکرد نقش چشم‌گیری داشته‌اند. کارخانه نوآوری آزادی ۳ هزار و ۵۰۰ شغل برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی وکارآفرین جوان ایجاد کرده است که در کنار ۶ هزار نفر پرسنل ۵۰۰ شرکت مستقر در پارک فناوری پردیس، در توسعه نوآوری نقش‌آفرینی می کنند. ناحیه نوآوری شریف نمونه‌ای دیگر در پیاده‌سازی رویکرد حمایت از زیست‌بوم فناوری و نوآوری نوآوری است که میزبان بیش از ۵۰۰ استارت آپ است.

وضعیت مناسب ایران در برابری جنسیتی دانشجویان آموزش عالی که آمارها گواهی می‌دهند در حال حاضر ۶.۴۶ درصد از دانشجویان زن هستند، از دیگر نقاط قوت حوزه علم، فناوری و نوآوری ایران توصیف شده است.

رشد مستمر تولیدات علمی

رشد مستمر تولیدات علمی قابل ملاحظه ایران در دهه اخیر و به خصوص در دولت تدبیر و امید، در حوزه‌های نظیر فناوری نانو و زیستی و حمایت‌های موثر از دانشمندان برتر کشور در قالب برنامه فدراسیون سرآمدان و فراهم کردن زمینه بازگشت یک هزار و ۴۰۰ متخصص ایرانی و حمایت از ثبت پتنت دانشمندان ایرانی در مراجع بین‌المللی، نمونه‌هایی از حمایت فعال دولت در این راستا محسوب می‌شوند.

ایستادگی در مقابل تحریم‌ها با کمک اقتصاد مقاومتی

سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به عنوان مکانیزمی مهم در غلبه بر چالش‌های ناشی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا و ارتقاء توانمندی فناورانه و تولیدی برای کاهش وابستگی کشور به واردات فناوری‌ها و محصولات صنعتی مورد بحث قرار گرفته است. این گزارش به لزوم توجه جدی به توسعه صادرات با توانمندی ایجاد شده در شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق و استارتاپ‌ها اشاره کرده که مورد توجه جدی دولت در سال‌های اخیر نیز بوده است.

توجه بیشتر به تقاضای بازار و نیز ارتقاء مهارت در آموزش عالی ایران برای کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، ارتقاء تحقیق و توسعه در بخش کسب و کار (شرکت‌های دولتی و خصوصی) و افزایش سهم منابع تجدیدپذیر از سبد انرژی کشور و نیز غلبه بر چالش‌های زیست‌محیطی نظیر آلودگی‌هوا با راه‌حل‌های علمی و فناورانه از مهم‌ترین پیشنهادات این گزارش برای ارتقاء وضعیت علم، فناوری و نوآوری در ایران است.