گذر از اوج

مصرف برق در ایران هر سال در ایام تابستان از حدود خرداد ماه به دلیل گرم‌ شدن هوا و افزوده شدن بار وسایل سرمایشی به شبکه برق اوج می‌گیرد و تا اواخر مردادماه این اوجگیری ادامه می‌یابد. صنعت برق باید توانایی تولید برق به اندازه بالاترین میزان مصرف را داشته باشد تا ضرورتی برای اعمال خاموشی یا بروز آن ایجاد نشود.

نکته مهم این است که اوج بار سال تا میانگین بار در بقیه ایام سال حدود ۲۰ هزار مگاوات فاصله دارد. ساعات اوج مصرف تابستان نیز حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساعت از کل سال است. این بدان معناست که سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌ای هر سال برای پاسخگویی به نیاز حدود ۵/۳ درصد از ساعات سال صورت می­‌گیرد.

کشور در ۴۰ سال گذشته هر سال شاهد حدود ۷.۱ درصد افزایش بار در ساعات اوج بار (آنچه در صنعت برق با عنوان انگلیسی پیک مصطلح است) بوده است. اوج بار در سال ۱۳۵۷ برابر ۳۴۸۶ مگاوات بوده و در سال ۱۳۹۸ به ۵۷ هزار و ۶۸۱ مگاوات رسید که نرخ رشد سالیانه ۷.۱ درصد را نشان می‌دهد. این میانگین رشد بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ نیز سالیانه ۵.۲ درصد بوده است. این بدان معناست که هر سال باید به همین اندازه ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌ها افزایش می‌یافت تا برق تولیدی کشور برای گذر از ساعات اوج مصرف کافی باشد.

برنامه مدیریت مصرف برق برای گذر از اوج سبب شد رشد اوج بار در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ به ۲.۹۸ درصد کاهش یابد؛ رشد اوج بار در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ به یک درصد برسد؛ و رشد اوج بار در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ در همان مقدار یک درصد ثابت بماند. تثبیت نرخ رشد اوج بار در یک درصد معنای اقتصادی بسیار مهمی دارد. اوج بار امسال در ۳۱ تیرماه آن هم، برای اولین بار پس از ۱۰ سال، در شب رخ داد.

رشد یک درصدی اوج بار سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ به این معناست که اگر رشد اوج بار با همان روال یک دهه اخیر صورت گرفته بود باید ۳ هزار مگاوات توان جدید برای پاسخگویی به این میزان اوج بار تولید می‌شد. هر یک کیلووات توان در محل مصرف نیازمند احداث ۱.۴ کیلووات ظرفیت نیروگاهی است. کاهش ۳ هزار مگاواتی اوج یا پیک بار به معنای آن است که احداث ۴ هزار و ۲۰۰ مگاوات، صرفاً برای این منظور، غیرضروری شده است. ساخت این میزان نیروگاه به ۶۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد. شرایط کشور به گونه‌ای است که قطعاً این میزان سرمایه‌گذاری از منابع بودجه عمرانی کشور ناممکن است و حتی اگر بخش خصوصی کل این سرمایه‌گذاری را تأمین کند، اعتبار لازم برای خرید تضمینی این میزان برق از بخش خصوصی حدود ۸ هزار میلیارد تومان است که فقط برای تأمین برق در ۳.۵ درصد از ساعات سال هزینه بشود.

دستاورد مدیریت رشد اوج بار به یک درصد و ممانعت از افزایش آن به ارقام ۵ تا ۷ درصدی سالیان گذشته با مدیریت بار و نه مدیریت انرژی حاصل شده است، یعنی مصرف ساعات میانی روز در ایام گرم سال به ساعت‌های دیگر منتقل شده است. صنایع کشور در همین مدت که رشد اوج بار به یک درصد محدود شده بیش از ۱۱ درصد انرژی بیشتر دریافت کرده‌اند. این بدان معناست که مشترکان پرمصرف بخش صنعت و کشاورزی با پرهیز از پرمصرفی و حذف مصارف غیرضروری در ساعات اوج بار و انتقال آن به ساعت‌های غیراوج، در مدیریت مصرف نقش داشته‌اند.

موفقیت حاصل‌ شده برای غیرضروری ساختن ۶۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه و ۸ هزار میلیارد تومان هزینه خرید تضمینی برق برای ساعات اوج بار در سایه چندین اقدامی حاصل شده است. ۲۹۵ هزار تفاهمنامه با مشترکان پرمصرف منعقد شده و به ازای اجرای این تفاهمنامه‌ها برای انتقال مصرف به ساعات غیراوج، ۴۶۸۰ مگاوات کاهش اوج بار در شبکه برق ایجاد شده است. مرکز پایش شبکه برق کشور نیز در سال ۱۳۹۹ به عنوانی بخشی از اصلاحات سازوکاری در صنعت برق راه‌اندازی و پایش و کنترل مصرف در ساعات اوج بار به تفکیک استان‌ها و در همه بخش‌های تولیدی، اداری و خانگی و اطمینان از اثربخشی برنامه‌های مدیریت بار فراهم شد.

صنعت برق ایران در شرایط دشوار اقتصادی، تحت شدیدترین تحریم‌ها و اتفاق ناخوشایند همه‌گیر شدن بیماری کرونا که سبب پرداخت نشدن بخشی از قبوض برق و فشار اقتصادی مضاعف بر این صنعت شد، گذر از اوج مصرف برق سال ۱۳۹۹ را در سایه برنامه‌ریزی و سختکوشی مدبرانه تجربه کرد. سهم مدیریت مصرف و کاهش رشد اوج بار برای دومین سال متوالی به یک درصد نقش مهمی در این موفقیت داشت اما مجموعه اقدامات دیگری در طول یک سال گذشته نظیر تعمیرات اساسی و نیمه‌ اساسی ۱۰۳ هزار مگاوات نیروگاه‌های حرارتی، برق‌آبی و اتمی؛ وارد کردن هزار و ۸۴۰ مگاوات نیروگاه جدید سیکل ترکیبی، گازی، مقیاس کوچک و تجدیدپذیر به شبکه پیش از تابستان ۱۳۹۹، افزودن ۳۴۰ مگاوات ظرفیت به نیروگاه‌های کشور از طریق ارتقا و رفع محدودیت نیروگاه‌های موجود، اجرای هزار و ۷۷۹ کیلومتر خطوط انتقال و فوق‌ توزیع، و رساندن میزان آمادگی شبکه سراسری برق به ۹۹.۶ درصد سهم مهمی در موفقیت گذر از اوج بار سال ۱۳۹۹ داشته است که رشد اوج بار به یک درصد محدود شد اما رشد کل مصرف انرژی برق کشور ۴.۳۵ درصد و مصرف انرژی صنایع بزرگ ۱۱ درصد افزایش داشت. صنعت برق سالی موفقیت‌آمیز در مهار رشد اوج بار، جلوگیری از سرمایه‌گذاری غیرضروری سنگین، عدم خاموشی، افزایش تولید انرژی و خدمتگزاری به توسعه ایران‌زمین را تجربه کرد.

این موفقیت را باید به کارگران، کارشناسان و مدیران صنعت برق ایران در بخش دولتی و خصوصی تبریک گفت. برنامه آتی ما تثبیت نرخ رشد اوج بار برای سومین سال متوالی در یک درصد، مدیریت دانش و نهادینه‌کردن دانش و رویه‌های مسبب این موفقیت در صنعت برق و گفت‌وگوی اجتماعی فراگیر با مشترکان برای کسب اعتماد ایشان به رویه‌های مدیریت مصرف در صنعت برق و ساختن سرمایه اجتماعی برای برداشتن گام‌های بزرگ‌تر به سوی موفقیت و توسعه پایدار صنعت برق و ممانعت از سرمایه‌گذاری‌های غیرضروری است. روز شنبه ۲۵ مردادماه ۱۳۹۹ در کنار کارکنان صنعت برق ایران این موفقیت را جشن گرفته و به همه ایشان تبریک گفتم و اطمینان دارم ما در کنار یکدیگر با مجموعه‌ای از اصلاحات سازوکاری و پیشبرد ساخت‌وسازها به کمک همه مشترکان که تلاش می‌کنند خوش‌مصرف و نه الزاماً کم‌مصرف باشند، برای محدود کردن رشد اوج بار به یک درصد در سال ۱۴۰۰ و تثبیت آن تلاش کرده و ان‌شاءالله موفق خواهیم شد.